Eksojenöz faktörler – Kontak alerjenler
Egzema çevresel faktörlerden dolayı da meydana gelebilir. Bu eksojenöz faktörler kontak alerjenleri, tahriş edici maddeleri, fotoalerjenleri ve fototoksik maddeleri içerir.
Kontak alerji hücre kaynaklı hipersensitivite olarak da bilinen gecikmiş türde kazanılan spesifik hipersensitiviteden kaynaklanır (Coombs ve Gell’e göre tip IV alerjisi). Hassaslaştırma için kişilerin alerjenlerle belirgin ölçüde ve normal olarak tekrarlı temas halinde olması gerekir. Dolayısıyla bu kişiler yıllar boyunca alerjenlere maruz kaldıktan sonra hipersensitivite geliştirebilirler. Çok sayıda alerjen alerjik kontak dermatitin nedeni olarak nitelendirilir. En yaygın kontak alerjenler nikel tuzları ve koku karışımıdır (Tablo 1).
Sensitizasyon yolu:
Alerjenlerin büyük bir çoğunluğu küçük moleküler ağırlıklara sahiptir ve bunlara hapten adı verilir. Cilt penetre edildikten sonra cilt yapısal veya hücre yüzey proteinine bağlanarak tam bir antijen oluşturur. Antijenler Langerhans hücreleri (veya diğer antijen bulunan hücreler) ile işlenir ve T lemfositlerine gönderilir. Keratinositler bu hassaslaştırma aşamasını etkileyerek sitokin serbest bırakır. T lemfositleri bölgesel lenf nodlarına göç eder, burada doğal T hücrelerinin T efektör hücrelerinin jenerasyonuna neden olan bir aktivasyon gerçekleşir.
Alerjenin hassaslaşmış bir kişiyle daha sonra temas etmesi T efektör hücrelerinin aktivasyonuna neden olarak antijenin ya yerleşik hücrelere girmesine ya da Langerhans hücrelerinin infiltrasyonuna yol açar. Daha sonra granolisitlerin ve makrofajların da yer aldığı diğer inflamatuar hücreler etkilenir ve bu durum daha sonra kontak dermatitin klinik olarak belirmesine yol açar. Bu reaksiyon sitokinin serbest bırakılmasıyla ve lökositleri antijen kontak bölgesine yönlendiren endotelyal adhezyon moleküllerinin ekspresyonuyla düzenlenir.
Eksojenöz maddelerden kaynaklanan egzema genellikle kontak bölgesinde meydana gelir. Lekeli olmasının yanı sıra yayılmacı egzema meydana gelen maddeyle temas etmeyen cilt bölgelerinde meydana gelir. Dağılımı alerjenlerin sistemik yayılımını yansıtır (hematojenöz). Ancak patojenez kesin olarak anlaşılmamıştır.
Allergens
|
Positive reactions (%)
|
Appearance
|
Nikel sülfat
|
17.6
|
gümüs, çatal biçak, fermuar, kol saati
|
Koku karisimi
|
10.2
|
kozmetik ürünleri, parfüm, temizlik maddeleri
|
Peru balsami
|
8.4
|
kozmetik koku, topikal ilaçlar, tütün
|
Timerosal
|
7.3
|
asilardaki ve göz damlalarindaki koruyucular
|
Kobalt
|
5.3
|
gümüs, çatal biçak, fermuar, kol saati, çimento,
saç boyasi
|
Lanolin
|
4.3
|
kremler, merhemler, boyama mürekkebi
|
Kolofoni
|
4.2
|
kagit, yara bandi, yapiskanlar, boya, kozmetik ürünleri
|
Para-fenilendiyamin
|
4.0
|
saç boyasi, boyalar
|
MDBGN/PE
|
3.8
|
kozmetik ürünlerindeki koruyucular, farmasötik maddeler
|
Potasyum dikromat
|
3.4
|
çimento, deri, impregnasyon, galvanizasyon
|
Tiyuram karisimi
|
2.4
|
herhangi bir vulkanize lastik türü
|
Formaldehit
|
1.8
|
dezenfeksiyon maddeleri, plastikler
|
MDBGN/PE: metilhildipromo-glutaronitril/fenoksietanol (Euxyl K400)
|